संख्या

संख्या
https://mr.wikipedia.org/s/gf0

संख्या मोजणीसाठी वापरले जाणारे गणितीय एकक आहे.
प्राचीन काळातील भारतीयांनी गणितासाठी वापरलेल्या चिन्हांना अंक म्हटले आहे. हेच अंक म्हणजे (एक ते नऊ आणि शून्य) सध्याच्या दशमान पद्धतीचे जनक आहेत. आर्यभट्ट यांनी शून्याचा शोध लावला. शून्य ही भारताची जगाला देणगी आहे. "आसा' या वैदिक काळाच्या प्रारंभी असलेल्या वायव्य भारतात राहणाऱ्या भारतीय गणितज्ज्ञांनी सर्वप्रथम दशमान पद्धतीची संकल्पना मांडली. अंकाच्या स्थानानुसार त्याची किंमत बदलेल या "आसा' यांनी मांडलेल्या संकल्पनेतून जगाला अंकलेखनाच्या दशमान पद्धतीची देणगी मिळाली. अशा पद्धतीने लिहिलेले आकडे हिंदासा नावाने ओळखले जाऊ लागले. साधारणतः इ.स. ५०० च्या सुमारास आर्यभट्टकृत दशमान पद्धतीचा प्रसार झाला. शून्यासाठी ख या शब्दाचा वापर केला गेला. नंतर त्याला शून्य असे संबोधले गेले.
इंग्लिश पद्धतीत थाउजंड, मिलियन, बिलियन, ट्रिलियन, क्वाड्रिलियन अशा एक हजाराच्या पटीतील संख्यांनाच संज्ञा आहेत. भारतीय पद्धतीत दहाच्या सतराव्या घातापर्यंतचे अंक आहेत.
विविध कोशांमध्ये किंवा पुस्तकांत भारतीय दशमान पद्धतीनुसार आकडे खालीलप्रमाणे लिहिले जातात-
  1. १ एक
  2. १० दहा
  3. १०० शंभर
  4. १००० हजार
  5. १०,००० दहा हजार
  6. १०,००,०० लाख
  7. १०,००,००० दहा लाख
  8. १,००,००,००० कोटी
  9. १०,००,००,००० दहा कोटी
  10. १००,००,००,००० अब्ज
  11. १० चा १० वा घात खर्व (दश अब्ज)
  12. १० चा ११ वा घात निखर्व
  13. १० चा १२ वा घात पद्म
  14. १० चा १३ वा घात शंकु (नील)
  15. १० चा १४ वा घात जलधी (दशनील)
  1. १० चा १५ वा घात अंत्य
  2. १० चा १६ वा घात मध्य
  3. १० चा १७ वा घात परार्ध (शंख)
यातील अनेक शब्द आता वापरात नाहीत.

सूची

एक , दहा , शंभर , हजार , दहा हजार , लाख , दशलक्ष , कोटी , दशकोटी , अब्ज, दशअब्ज , खर्व , दशखर्व , पद्म , दशपद्म , नील , दशनील , शंख , दशशंख, क्षिती, दश क्षिती , क्षोभ, दशक्षोभ, ऋद्धी , दशऋद्धी , सिद्धी , दशसिद्धी , निधी , दशनिधी , क्षोणी, दशक्षोणी , कल्प , दशकल्प , त्राही , दशत्राही , ब्रह्मांड , दशब्रह्मांड , रुद्र, दशरुद्र , ताल , दशताल , भार , दशभार , बुरुज , दशबुरुज , घंटा , दशघंटा , मील , दशमील , पचूर , दशपचूर, लय , दशलय , फार , दशफार , अषार , दशअषार , वट , दशवट , गिरी, दशगिरी , मन, दशमन , वव , दशवव , शंकु , दशशंकु , बाप, दशबाप , बल, दशबल , झार , दशझार , भीर , दशभीर, वज्र , दशवज्र , लोट , दशलोट , नजे, दशनजे , पट, दशपट , तमे , दशतमे , डंभ , दशडंभ , कैक , दशकैक , अमित , दशअमित, गोल, दशगोल, परिमित , दशपरिमित , अनंत , दशअनंत

टिप्पण्या

टिप्पणी पोस्ट करा

या ब्लॉगवरील लोकप्रिय पोस्ट

क्षत्रिय माळी

     क्षात्रधर्म या ग्रंथात क्षत्रिय माळी समाजाबद्दल सविस्तर माहिती देण्यात आली आहे. उत्तर भारतात मालव , मोहेल , यादव , सोळंकी , चव्हाण , पवार , वाघेला , ही मुळे मराठा व राजपूत यांच्या कुळगोत्रातील जमात असून परकीय आक्रमणामुळे देशोधडीला लागले. अन्य प्रांतात जाऊन त्यांनी मळा किंवा शेती काम करावयास सुरुवात केली म्हणून त्यांना माळी असे संबोधण्यात येऊ लागले. त्यातून ' क्षत्रिय माळी ' ही माळी समाजाची पोटजात मानली जाऊ लागली. याशिवाय त्यांच्यात राजपूत माळी , सैनी माळी , माशीमाळी , काशीमाळी , जिरेमाळी , हळदी माळी आदि पोटभेद पडले. सर्व माळी क्षत्रियांचे गोत्र आणि आडनावे आणि वंश हे राजपूतांचे आणि मराठय़ाचे एक असल्याने शहाण्णव कुळात त्यांची आडनावे आहेत. क्षत्रिय माळी समाजाचे पोटभेद असे. सैनी , श्रीमाळी , वीरमाळी , करमाळी , गंधमाळी , मालव , मालो , माला , काछी , दासी , दोसी , बागवान , राऊत , सागर , आहार , अहरी , अंध , अंदी , मैना कहार , खईरा , वाघीलवाल आदि. मुस्लीम समाजातील बागवान हे पूर्वीचे माळी असल्याचे सांगण्यात येते. ​       मराठा माळी-मराठा माळी हे कुणबी असावेत , पुढे धंद्यावरून
अधिक वाचा

जमिनीतील पाणी शोधाच्या परंपरागत पद्धती

इमेज
जमिनीतील पाणी शोधाच्या परंपरागत पद्धती भौगोलिक रचनेप्रमाणे जमिनीच्या आतील पाण्याचे ओहोळ कसे वाहतात, कुठे एकत्र मिळतात, पाणी कुठे - कसे साठविले जाते, हे विहीर - कूपनलिका खोदताना शोधणे महत्त्वाचे आहे. या साठवणुकीतच विहीर - कूपनलिका खोदली, तर हमखास पाणी लागते. पाणाडे अशा पाण्याचा शोध पारंपरिक पद्धती वापरून घेत असतात. _*- डॉ. शंकर उमाळे*_ जमिनीवर पडलेले पाणी प्रथम जमिनीत जिरते. मातीच्या मगदूर व जमिनीच्या उताराप्रमाणे अतिरिक्त पाण्याला गती मिळते. जमिनीची धूप; ओहोळ, नाले, नदी यांच्या निर्मितीचे मूळ कारण पाण्याला मिळालेली गती हेच आहे. पाणी जमिनीवर वाहताना पृथ्वीचे गुरुत्वाकर्षण त्याला आकर्षित करते व त्यामुळेच झरे, कूपनलिका, विहिरी यांना पाणी मिळते. भौगोलिक रचनेप्रमाणे जमिनीच्या आतील पाण्याचे ओहोळ कसे वाहतात, कुठे एकत्र मिळतात, पाणी कुठे - कसे साठविले जाते हे शोधणे महत्त्वाचे आहे. या साठवणुकीतच विहीर खोदली तर हमखास वर्षभर पिण्याचे पाणी मिळेल. नेमके हे ठिकाण शोधणाऱ्यास वॉटर विचर्स किंवा पाणाडे म्हणतात. पाणाडे जमिनीतील पाण्याचा शोध कसा घेतात, ते आपण पाहू. 🍃 *भूगर्भ व नैस
अधिक वाचा

स्वाध्याय अतिक्रमण

पांडुरंगशास्त्री आठवल्यांकडून तुकोबांविषयी खोटारडा प्रचार ...म्हणे तुकाराम महाराजांपासून इश्वर दूरच राहिला पांडुरंगशास्त्री आठवल्यांनी दशावतारावर अनेक प्रवचने दिली. त्याचे संकलन ‘दशावतार' या नावाच्या पुस्तकात स्वाध्याय परिवारातर्फे करण्यात आले आहे. माझ्याकडे या पुस्तकाची ऑगस्ट १९८९ मध्ये प्रसिद्ध करण्यात आलेली दुसरी आवृत्ती आहे. स्वाध्याय परिवारातर्फे चालविल्या जाणा-या सद्विचार दर्शन ट्रस्टतर्फे हे पुस्तक प्रकाशित करण्यात आले आहे. ही हेटाळणी कुटाळकीच्या पातळीवरची आहे.   तुकोबांनी आठ-आठ जन्म घेऊनही ईश्वर त्यांच्यापासून दूरच राहिला, असा खोटा प्रचार आठवले करतात. पुस्तकातील ‘अवतार मीमांसा' नावाच्या पहिल्याच प्रकरणात हा प्रकार आठवल्यांनी केला आहे.  या विवेचनातील आठवल्यांचे शब्द पुढील प्रमाणे आहेत : . ट्रान्समायझेशन म्हणजे म्हणजे उत्क्रांतीवादाच्या पद्धतीने विकास करीत दिव्यमानव बनून मनुष्याने वर येणे. उदाहरणार्थ, तुकाराम महाराज आठ आठ जन्म घेऊन स्वत:चा विकास करीत राहिले, परंतु ईश-चैतन्य मात्र स्वत: दूरच उभे राहिले..१ . आज वारकरी सांप्रदाय महाराष्ट्राचा मुख्य धर्म आहे... ‘. ..दर एक
अधिक वाचा